Zeytinyağında Tağşiş: Ucuzun Bedeli Sağlığınız Olmasın
Hem lezzeti hem de sağlık açısından sunduğu faydalarla bilinen Zeytinyağı yani sıvı altın, ne yazık ki gıda sahteciliğinin en fazla yapıldığı ürünlerden biri haline geldi. Üstelik bu sahtekârlığın ardında yatan en temel sebep, çoğu zaman tüketicinin daha ucuz zeytinyağı arayışında olması.
Tağşiş Nedir ve Neden Yapılır?
Gıdalarda “tağşiş”, bir ürünün içine daha ucuz, kalitesiz ya da başka bir bileşen katılarak orijinalliğinin bozulması anlamına gelir. Zeytinyağında ise bu, genellikle şu yollarla yapılır:
• Zeytinyağının içerisine ayçiçek, kanola, pamuk gibi daha ucuz yağların karıştırılması
• Düşük kaliteli ya da rafine yağların, “sızma” etiketiyle satılması
• Zeytinyağına başka maddeler eklenerek tat ve renk manipülasyonu yapılması
Bunun amacı basittir: Maliyeti düşürüp, karı artırmak. Fakat bu durum hem tüketiciyi aldatmakta hem de ciddi sağlık risklerini beraberinde getirmektedir.
Zeytinyağı Neden Bu Kadar Kolay Tağşişe Uğruyor?
Zeytinyağı, yapısı gereği içine farklı yağların katılmasını dışarıdan anlaşılması zor hale getiren bir üründür. Yani sahtekarlar için adeta “uygun zemin” hazır. Rengi, kokusu ve kıvamı manipüle edilebildiği için, tüketici çoğu zaman gerçeği fark edemiyor.
Bu yüzden Türkiye’de en fazla tağşiş yapılan gıda ürünlerinin başında maalef zeytinyağı geliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıkladığı listelerde bu gerçek açıkça görülüyor.
Tüketici Neden Dikkatli Olmalı?
Ekonomik şartlar zorlayıcı olabilir, ancak unutulmamalı ki kaliteli zeytinyağının belli bir üretim maliyeti vardır. Ucuza satılan “sızma” zeytinyağına her zaman temkinli yaklaşmak gerekir. Çünkü kaliteli bir sızma zeytinyağı; zeytinin toplanmasından sıkımına, saklama koşullarından şişelemesine kadar birçok özenli aşamadan geçer.
Ucuz zeytinyağı arayışı, dolandırıcıların da en çok kullandığı boşluğu oluşturur. Tüketicinin bu zaafını kullanan bazı satıcılar, piyasaya sık sık karışım yağlar sürmekte ve bunu gerçek zeytinyağı gibi sunmaktadır.
Zeytinyağında Tağşiş Nasıl Anlaşılır?
Zeytinyağında tağşiş olup olmadığını kesin olarak anlamanın en güvenilir yolu, laboratuvar analizidir. Ancak her tüketicinin bu analizi yaptırması pratik olmadığından, bazı ipuçları ve duyusal testlerle şüphelenmek mümkündür. Yine de unutulmamalı ki sahtekârlar her geçen gün daha gelişmiş yöntemlerle aldatmaya çalışıyor, bu yüzden yalnızca gözlemle tam güven sağlamak zordur. Yine de aşağıdaki yöntemler, bir zeytinyağının şüpheli olup olmadığını anlamak için yardımcı olabilir:
1. Tadım ve Koku ile Anlama
Gerçek sızma zeytinyağı:
• Taze meyvemsi bir aromaya sahiptir.
• Yutulduğunda hafif bir yakıcılık ve boğazda burukluk hissi verir. Bu, içindeki fenolik bileşiklerin göstergesidir ve kalite belirtisidir.
• Ağızda temiz ve doğal bir tat bırakır, yapay ya da metalik bir tat yoktur.
Tağşişli yağlarda:
• Tat çoğu zaman nötr ya da yapay olur.
• Boğazda acılık ya da yakıcılık hissi ya çok azdır ya da hiç yoktur.
• Koku zayıf, bazen “plastik” veya “yağlı boya” gibi garip olabilir.
2. Donma Testi
Zeytinyağının donup donmaması bir kalite göstergesi değildir. Çoğu tüketici gerçek zeytinyağının donduğunu düşünüp buna göre karar verir ancak bu test tek başına yeterli değildir; çünkü bazı karışım yağlar da donabilir veya donmaz hale getirilebilir. Dolayısıyla bir yağın donup donmaması üzerine zeytinyağıdır veya değildir demek doğru olmaz.
3. Fiyat Gerçekçiliği
Zeytinyağının üretim maliyeti yüksektir. Eğer markette ya da pazarda:
• Sızma zeytinyağı litresi çok ucuz bir fiyata satılıyorsa,
• Üzerinde analiz bilgisi ya da marka detayı yoksa, tağşiş ihtimali çok yüksektir. Unutmayın: Kaliteli zeytinyağı hiçbir zaman “ucuz” olamaz.
4. Etiket ve Ambalaj Kontrolü
Güvenilir bir zeytinyağı şişesinde şunlar bulunmalıdır:
• Üretici firma adı, adresi
• Parti numarası ve son tüketim tarihi
• Tarım ve Orman Bakanlığı üretim izni
• Asit oranı (örneğin: %0.8’in altı sızma yağ için makbuldür)
Eksik veya muğlak bilgiler, sahte ürün ihtimalini artırır.
5. Kıvam ve Renk Aldatmacasına Dikkat
• Gerçek zeytinyağının rengi açık sarıdan yeşile kadar değişebilir. “Renk” tek başına kalite göstergesi değildir.
• Tağşişli yağlar genellikle gıda boyası ile renklendirilir, bu da “fazla parlak” ve “tekdüze” bir renk oluşturur.
• Gerçek yağ şişede biraz yoğun akar, sulu gibi değil.
6. Güvenilir Kaynaktan Almak
Kendiniz test yapmakla uğraşmak yerine, analiz sonuçları yayınlayan, markalı, sertifikalı üreticilerden alışveriş yapmak en doğru yoldur. Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı’nın düzenli olarak yayınladığı tağşişli ürün listelerini de takip ederek alacağınız ürün ve marka hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.
Zeytinyağında Tağşiş En Çok Hangi Yağlarla Yapılır?
Zeytinyağına tağşiş yapılırken genellikle görünüm ve kıvam açısından benzerlik gösteren, ancak çok daha ucuz olan bitkisel yağlar kullanılır. En yaygın olarak karıştırılan yağlar şunlardır:
• Ayçiçek Yağı: Renksiz ve hafif olması nedeniyle en sık kullanılanlardan biridir. Zeytinyağı ile karıştırıldığında fark edilmesi zordur.
• Pamuk Yağı: Rafine edildiğinde zeytinyağına benzer hale gelebilir, fakat kalıntı riski nedeniyle sağlık açısından sakıncalıdır.
• Kanola Yağı: Tat ve koku açısından nötr olması, tağşiş için uygun hale getirir.
• Mısırözü Yağı: Rengi biraz daha farklı olsa da hacim artırmak için karışıma eklenebilir.
• Rafine Zeytinyağı: En sinsi tağşiş biçimlerinden biri; düşük kaliteli rafine zeytinyağları, sızma zeytinyağı gibi şişelenip satılabilir.
Bazı sahtekâr üreticiler, bu yağları kimyasal boyalarla renklendirerek, tüketiciyi kandıracak şekilde “doğal” bir görünüm yaratmaya çalışır. Dışarıdan bakıldığında bu yağları gerçek sızma zeytinyağından ayırt etmek oldukça zordur. Bu yüzden yalnızca fiyat ve görünümle değerlendirme yapmak güvenli değildir.
Kaliteli Zeytinyağı Nasıl ve Nereden Alınmalı?
Tüketiciler olarak kendimizi korumanın en etkili yollarından biri, zeytinyağını şu kriterlere göre satın almaktır:
1. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından denetlenen, izinli ve analiz raporu bulunan markalar tercih edilmeli
2. Ambalajlı, etiketli ve üzerinde parti numarası olan ürünler alınmalı
3. Mümkünse güvenilen üreticiden direkt almak.
4. Tarım Bakanlığı’nın tağşişli ürünleri ifşa ettiği listeler düzenli olarak kontrol edilmeli
• (Bu listeler bakanlık tarafından dönem dönem yayınlanıyor)
Denetimler Sıklaştırılmalı, Cezalar Artırılmalı
Devletin bu konuda ciddi adımlar attığı görülse de, denetimlerin daha sık yapılması büyük önem taşıyor. Ayrıca, tağşiş yapan firmalara verilen cezaların da daha caydırıcı hale gelmesi şart. Çünkü şu anki ceza sistemi, çoğu zaman sahtekârları yıldırmakta yetersiz kalıyor.
Sonuç olarak kaliteli Yağın Bedeli, Sağlığın Teminatıdır
Zeytinyağı, sadece bir gıda değil; kültürümüzün, sağlığımızın ve toprağımızın özüdür. Ucuz etin yahnisinin kara çıktığı gibi, ucuz zeytinyağı da çoğu zaman soframıza zarar olarak döner. Tüketici olarak bilinçli olmalı, etik üretimi desteklemeli ve sağlığımızdan ödün vermemeliyiz.
Unutmayın: Gerçek zeytinyağı, hakkını verenlerin elinden çıkar; hakkını arayan tüketicinin sofrasına ulaşır.
Green Amour Zeytinyağları, 20 Farklı Uluslar arası ödül alarak kalitesini ispatlamıştır.